Cor van der Hart

Dokter Cor van der Hart volgde zijn studie geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Vervolgens rondde hij de opleidingen heelkunde en orthopedie met succes af.  Sinds 1992 staat dokter Cor van het Hart als orthopedisch chirurg MSRC geregistreerd.

Van 1992 tot 2010 heeft dokter Cor van het Hart als staflid orthopedie in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis te Amsterdam gewerkt.  Van 1 juli 2010 tot september 2021 was dokter Cor van der Hart als orthopedisch chirurg bij Bergman Clinics in Naarden werkzaam. Hij is lid van de Orde der medisch specialisten en van de beroepsverenigingen NOV en NVA.

Dokter Cor van der Hart had diverse nevenfuncties. Hij was voorzitter van de stichting Sport en Orthopedie. Daarnaast was hij bestuurslid van NVA en adviseur in het bestuur Ronald McDonald Center Only Friends.

Tevens was drs. Cor van der Hart consulent bij Ajax en bij diverse Nederlandse sportbonden zoals de KNVB, KNHB en de Nederlandse Ski Vereniging.

Het scheuren van de voorste kruisband is ‘de hartaanval voor het kniegewricht’. Orthopedisch chirurg Cor van der Hart geldt als de knie dokter van Nederland….

Videofilmpjes spoelen vertraagd over het scherm van zijn laptop. We zien de bekende incidenten van de sportvelden, die leiden tot het scheuren van de kruisband. ‘Pang, knal’, zo begeleidt orthopedisch chirurg Cor van der Hart de beelden.
Het is Michael Mols wiens been wordt getoucheerd door Oliver Kahn. Het is Ronaldo die met niemand in de buurt door de knie zakt. Het is Robert Pires die over een tegenstander heen springt. Het is Leonardo, het Feyenoord-pingelmannetje dat ongelukkig struikelt bij een draai. ‘De meeste kruisbanden scheuren zonder contact’, zo benoemt Van der Hart een trend

Dan is er een filmpje van een echte touch. Ronald Spelbos wordt in Ajax-shirt geattaqueerd door John van den Brom, toen nog van Vitesse. ‘Tsjak. Normaliter breekt zo’n speler het been. Nu heeft het een jaar geduurd voor de juiste diagnose werd gesteld. Ze keken naar de achterste kruisband. Maar het was natuurlijk de voorste. Als de knie gestrekt is, zoals bij Spelbos, dan knapt eerst je voorste kruisband.’
Het voetbalongeval gebeurde in 1992, toen Van der Hart in het Amsterdamse OLVG zijn praktijk startte en op 4 december van dat jaar zijn eerste kruisband reconstructie uitvoerde. Hij zou Spelbos wat graag op de operatietafel hebben gekregen. ‘Ik heb een sporthart, een sportachtergrond.’

Zijn vader Cor leek op Spelbos. Hij was een beroemde stopperspil in het Nederlands elftal. ‘Ik weet wat er in die hoofden omgaat. Die jongens die een kruisband scheuren, gaan dood op zo’n moment. Het was voorheen vaak einde carrière. Dat staat gelijk aan de dood van een topsporter.’
De orthopeed uit Naarden maakt zich daarom vaak boos over de lichtvaardigheid waarmee zulke blessures worden bezien. Hij is zichtbaar geïrriteerd als het over Ajacied Johnny Heitinga gaat.

‘Kijk, hop, daar scheurt ie de kruisband’, becommentarieert hij het filmpje. ‘Dan het vervolg. Er is een duidelijke instabiliteit in de knie. Je kon dat van de tweede ring van de Arena zien. Er is zeven minuten te spelen, maar Heitinga gaat weer het veld in. Zie hem manken. Het is een schande dat zoiets kan gebeuren.’
Heitinga ging, zoals velen (Van Nistelrooy) voor hem en na hem (Leonardo) naar de Amerikaanse chirurg dr. Steadman, in Vail, Colorado. AZ-speler Robbemond zocht een Duitse orthopeed uit en de volleybalster Staelens een Belgische heelmeester. Het lijkt alsof buitenlanders beter zijn dan hun Nederlandse collega’s.

‘Nee, dat is niet zo. Er is geen kwaliteitsverschil. Het is daar niet beter. Alleen hanteren ze een bepaalde verkooptechniek. Dat doen wij in Nederland niet. Wij lopen niet met onszelf te koop. Mijn werkkamer is geen showroom. Wij sturen niet zoals Steadman brochures naar allerlei clubs. Shirtjes of attributen van geopereerde toppers liggen bij mij thuis in een doos, boven. Kwaliteit verkoopt zichzelf. Dan heb je dit niet nodig.’
Er is aandrang van buiten om over de grens te gaan. ‘Nu gaat Leonardo naar Vail. In Rotterdam kon hij bij Heijboer terecht. Maar mensen in Brazilië praten op hem in. Wat je vaak ziet, is dat de belangen zo groot zijn geworden, en dan vooral van de mensen rond die speler, dat zo’n sporter niet meer zelf beslist. Er wordt voor hem beslist. Dat netwerk houdt de export op gang.’

Naar de VS gaan heeft zo zijn risico’s. ‘Ik kreeg de Ajax-Deen Ole Tobiasen bij mij voor een revisie. Hij was eerder door Steadman geopereerd. Ik heb hem gezegd dat ie daar terug moest gaan. Dat wilde hij niet. Die zaak is daarna niet goed gegaan. Spijtig. Maar je weet in de chirurgie: de eerste kans is je beste kans.
‘De controle na zo’n ingreep in de VS is met zulke afstanden moeizaam. Die geschiedt niet. Of slechts sporadisch. Vail is ver weg. De enige oplossing is dat Steadman regelmatig naar Europa komt en dat patiënten dan worden ingevlogen naar de plaats waar hij verblijft. Wij, van de OLVG, houden tot tien jaar na de operatie contact.’

De kwaliteit van de top van de Nederlandse orthopedie is vergelijkbaar met die van Amerika, vindt Van der Hart. ‘Wij horen bij de topvijf van de wereld.’ Hij benoemt collega’s als Heijboer, Van der Hoeven, Bots en Fiz tot de nationale top in de knieband chirurgie. Zelf hoort hij daar, volgens hemzelf, ook bij.
‘Wij hanteren dezelfde technieken. Ik sta in voortdurend e-mail contact met McGuire in Alaska. We zijn up-to-date. Alleen heb ik geen veertig man voor me werken, die dingetjes ontwikkelen. Ik prepareer mijn eigen voordrachten, na een 65-urige werkweek.’

Het voordeel van de Nederlandse situatie is de fysiotherapie. ‘De fysio doet de helft van het werk. Een slechte revalidatie kan je operatie ruren. Er staan fysio therapeuten in mijn zwarte boekje. Ik zelf zweer bij Rob Ouderland in Zeist, bij Jules Alberga in Amsterdam, Frank Duif in Haarlem en Gerard Rondhuis in Hilversum, om er een paar te noemen. Zij weten alles van sportspecifieke begeleiding.
‘Je gaat pas weer voetballen als je het kunt volhouden tot inde vermoeidheid. Bij Van Nistelrooij was dat elf maanden, bij Overmars, die ik zelf heb geopereerd, veertien maanden. Laat Kim Staelens niet denken dat ze in vijf maanden terug kan zijn. Dat kan hoogstens bij een sport als schaatsen, een gesloten keten beweging. Gretha Smit heeft dat laten zien.’

De techniek van de reconstructie van de kruisbanden – het hart van de knie – heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. Eerdere kniedokters als Tetzner, Kriek en Strikwerda zouden graag de mogelijkheden van kijkoperaties hebben meegemaakt zoals die nu bestaan. ‘Het is als breien en tegelijk tv-kijken.’
Van der Harts duizendste kruisband komt er deze zomer aan; bijna alles voorste kruisband. ‘Het is één achterste kruisband op 75 voorste.’ Hij begon toen de operatietechniek een doorbraak had gemaakt. ‘De optimale plaatsing van de tunnel waarin de pees wordt gefixeerd, is door de Oostenrijker Fuss in 1991 bepaald. Daarvoor waren er tien verkeerde plaatsen aangewezen.’
Door de jaren is veel geëxperimenteerd. De kunststofpees, van dacron of goretex, is een mislukking gebleken. ‘Nooit meer doen.’ De bioschroef, van oplosbaarpolylactaat, is daarentegen een succes. De donorpees, de allograft, wordt weinig ingebracht.

Er is een verschuiving van het gebruik van de eigen kniepees als kruisband naar de vierbundel hamstring-techniek. ‘Die hamstring haal ik er in acht minuten uit. Hij bestaat uit vier bundels, die vult de tunnel optimaal. Hij heeft 4000 Newton trekkracht, vijf keer meer dan de originele kruisband. Dat geldt nu, met de kniepees, als de gouden standaard.’
De aanpak van Van der Hart is succesvol. Hij liet voor een FIFA-presentatie zijn 54 topsport patiënten van tussen 1993 en 2000 onderzoeken: 53 waren teruggekomen op hun oude niveau. Een handbalster redde het niet. Bij drie was er een re-ruptuur, een nieuwe scheur. Toppers blijken de beste patiënten.
‘Zij bezitten de instelling en het karakter om de slopende revalidatie te voltooien. Dat is de sleutel van het herstel.’

Hockeyster Naomi van As gaat vandaag onder het mes. Chirurg Cor van der Hart zal de afgescheurde voorste kruisband van haar rechterknie herstellen.

Cor van der Hart heeft in twintig jaar tijd meer dan 2.500 reconstructies van een afgescheurde kruisband gedaan. Tot 2004 waren het, in het Amsterdamse Onze Lieve Vrouwe Gasthuis duizend ingrepen in ‘de nieuwe voetbalknie’. Daarna zwol het tempo aan, tot nu een royale 150 per jaar in de Bergman kliniek te Naarden.

Van der Hart, de 55-jarige zoon van de vermaarde Oranjestopperspil Cor van der Hart, is een ervaren orthopeed, op weg naar zijn 25-jarig jubileum. Hij houdt niet van de term ‘topspecialist’. ‘De beste benaming voor mij is ervaren chirurg.’ En hij verafschuwt het woord routine; een knieoperatie is nooit een routineklus.
 
In de operatiekamer is er geen verschil tussen ‘Ronaldo of de stratenmaker om de hoek’, zegt hij. ‘Elke operatie vereist dezelfde aanpak

Bij een topper als Naomi van As is er voor de operateur wel wat meer spanning bij. Het moet goed.’ Of dat de hand van de chirurg beïnvloedt? ‘Nee.’

In de vingers van de orthopedisch chirurg huist een bijzondere kunde. ‘Je doet normaliter iets via de oog-handcoördinatie. Wij werken met het oog op het beeldscherm en de apparatuur in de knie. Ik vergelijk het altijd met breien en tegelijk televisie kijken, zoals oma vroeger deed.’

De kruisbandreconstructie begint met een sneetje in het onderbeen, bij de hamstrings. ‘Dan halen we er twee pezen uit van 22 tot 24 centimeter. Die worden dubbel geslagen. Zo heb je vier pezen van 12 centimeter.’

Het gebruik van de hamstringpees als vervanging van de gescheurde kruisband heeft zijn voorkeur. Het wegnemen van een deel van de hamstringpezen leidt tot ’10 à 12 procent krachtverlies’ in het bovenbeen. Dat merkt een voetballer of hockeyer niet, maar een gewichtheffer wel.

De aangebrachte peesbundel kan een trekkracht van 4.000 newton aan. ‘Veel meer dan de normale kracht van de voorste kruisband: 450 newton. Alleen houdt die nieuwe structuur de originele kracht niet vast.

 ‘Als mensen mij om een nieuwe kruisband vragen, zeg ik: je krijgt een structuur die als kruisband fungeert. Maar het is surrogaat. Het zijn pezen die op de plek komen van een band, een ligament. Hoe groot de trekkracht ook is, de unieke eigenschap van de band heeft die gebruikte pees niet. ‘

De kruisband reconstrueren slaagt in 90 procent van de gevallen. Er is bij 10 procent een probleem, ‘maar dat ligt meer aan de conditie van de rest van de knie’.

Kruisbandletsel komt steeds vaker voor, zo lijkt het. ‘De voetbalknie was vroeger de meniscus. Nu is het de kruisbandblessure’, zegt Van der Hart. De knieschade uit risicosporten als wakeboarden, kiten en freerunning neemt volgens hem schrikbarend toe. Skiën staat nog altijd op 1, met 11,1 gevallen per duizend uren. Voetbal is nummer 7, met 2,1 gevallen.

’Het zijn vaak bewegingen die de sporter al duizenden keren heeft uitgevoerd. Rennen, stoppen en wenden. En dan is het knak, zoals bij Van As die bij een shoot-out de keeper passeert. Opeens gaat het mis, bij iemand die zeer goed getraind is maar op dat ene moment de kracht mist of de knie in een verkeerde hoek heeft .’

Alarmerend is dat de voorste kruisband steeds vaker scheurt bij jonge kinderen. Van der Hart had laatst een 12-jarig Ajax-talent in zijn kamer.
 
’Bij meisjes komt dit vijf keer vaker voor dan bij jongens. Ze hebben bredere heupen, meer x-gerichte benen en weinig hamstringkracht. Het is een alarmerend beeld. Ik zie te weinig vrij spel, op straat zoals vroeger. Kinderen doen één sport, heel intensief. Ik pleit voor beter bewegingsonderwijs.

‘

Van der Hart had de voorbije jaren de tophockeysters Minke Smabers en Kim Lammers op de snijtafel. Zijn adagium: ‘Opereren is complicaties voorkomen.’

Daarna is geduld essentieel. ‘Ik vroeg Naomi: wat is je eerst volgende doel? Dat is het WK van volgende zomer in Den Haag, haar geboortestad. Dan heeft ze zes tot acht, negen maanden om fit te worden. Plus twee maanden om weer wedstrijdfit te zijn.

’Naomi heeft dus ruim de tijd. Ze hoeft niet te vrezen. Je kunt stellen dat de meeste topsporters op hun oude niveau kunnen terugkeren. Al blijft het een grote uitdaging.’